Op 3 februari 1943 roofden de Duitsers alle vier klokken uit onze Nederlandse Hervormde Kerk, en werden naar elders afgevoerd.

De kerkklokken werden dus afgevoerd naar een onbekende bestemming, om ze te laten smelten voor hergebruik. De ondergrondse wilde dat voorkomen. Twee van de bewuste kerkklokken werden op een boerenwagen van de heer W.J. Nijhof uit Emst afgevoerd. Ze werden gedumpt in 't bos in de buurtschap Schaveren, bij huize De Pal woonplaats van de binnenhuisarchitect Bas van Pelt, dit werd echter verraden en dus werden de klokken op een nieuwe plek ingegraven en afgedekt aan de Westendorperheideweg in Emst. De klokken waren toendertijd een geschenk van de familie Van Lohuizen uit de Beekstraat en de Industrie uit Vaassen. De Duitsers reageerden onmiddellijk met een ultimatum waarbij mensen uit het dorp zouden worden gefusilleerd indien de klokken niet binnen een bepaalde tijd teruggebracht werden. Ze werden tijdig door de heer W.J. Nijhof teruggebracht en represailles bleven uit.

In deel 7 (eerste helft) van het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog Zegt L. de Jong:

'In Epe werden enkele van de voor afvoer gereedstaande klokken clandestien weggehaald; toen ze onder bedreiging teruggebracht werden, stond op een van de klokken geschreven: 'Hij die met klokken schiet, die wint de oorlog niet.'

Volgens de heer H. Bultman was in Epe ook de volgende spreuk algemeen bekend:

'Wie de klok haalt uit de toren, heeft de oorlog reeds verloren.'

Op zaterdag 16 augustus 1947 kwamen de nieuw gegoten klokken weer terug in Epe. Ze waren in 1946 gegoten bij Jacobus van Bergen uit het Groningse Midwolda. De vierde klok was terug gevonden in Duitsland. Dit is de zogenaamde Theodoricusklok. Het was de kleinste van de vier, met een diameter van 65 centimeter. Hij weegt 250 kilo. Volgens een opschrift op de klok is hij in 1501 opnieuw gegoten. De drie nieuwe klokken wogen 1700, 1200 en 850 kilo. De bevolking van Epe had direct na de bevrijding een inzameling gehouden en 20.000 gulden bij elkaar gespaard. Omdat in heel Nederland kerkklokken ontvreemd waren, duurde het even voordat alle aanvragen uitgevoerd konden worden. Het transportbedrijf Gorseling uit Wissel tekende voor het transport. Voor het publiek was er op maandag 18 augustus een bezichtiging van de klokken georganiseerd en wel van 2 tot 3 uur op het pleintje achter de kerk. Op woensdag 20 augustus 1947 werden de nieuw gegoten klokken weer teruggeplaatst in de kerk.

Op de tweede foto ziet u één van de nieuwe klokken die wordt opgehesen om weer dienst te gaan doen. Op Koninginnedag 31 augustus 1947, worden tijdens een inwijdingsfeest ’s avonds om 19.00 uur de klokken weer in gebruik genomen. Het inleidingswoord werd gesproken door ds. Stapert; en ds. J.L. Faber hield een toespraak.

In 1951 verkocht de Hervormde Kerk van Epe de Theodoricusklok voor ƒ 1.500 gulden aan de Hervormde Gemeente van het Friese Duurswoude, Wijnjewoude. Met de opbrengst werd een machine gekocht waarmee de klokken konden worden geluid. Het was een historisch vergissing, die in de jaren negentig werd herzien. In 1998 kwam de klok terug. Het waren de broeders van het Sint Maartensgilde die op zaterdag 14 november 1998 op feestelijke wijze de Theodoricus op een kleine klokkenstoel op het koor plaatste. Het verhaal gaat dat het klokkenspel in de Grote Kerk in Epe is afgestemd op de klokken van de St Martinusparochie in Vaassen.

Op bijgaande foto ziet u de vrachtwagen van het Transportbedrijf H. Gorselink uit Wissel die op 16 augustus 1947 het transport van de nieuwe klokken verzorgde. Op één van de klokken staat:

TOT GODS EER NOOD IK.
IN DROEFHEID WEEN IK.
IN NOOD MAAN IK.

De foto's werden genomen door mejuffrouw Maria Caroline van Klaveren zij was onderwijzeres aan de School met de Bijbel (later Anne de Vriesschool). Zij schreef direct na de bevrijding in 1945 de lotgevallen van de familie H. (Herman) van Essen aan de Wachtelenberg onder de schuilnaam Marca. De titel was 'Een toevluchtsoord in bangen tijd'. De uitgever was drukkerij Hooiberg uit Epe. Bij de familie Van Essen vonden tijden de Tweede Wereldoorlog vele onderduikers een goed heenkomen.

Bronnen:
Veluwsch Nieuws, augustus 1947.
Het blad: Ampt Epe; Uitgave: Nr. 20 en Nr. 122.
Boek: VERZET in EPE; auteur Willem Veldkamp.
Boek: Dit huis van hout en steen; auteur Jan van Zellem.